AMB

De antimilitarisme website

1918-1940 Opkomst en neergang van de Nederlandse Vredesbeweging

In de periode van 1918 tot 1940 kwam de vredesbeweging echt tot bloei. De reeds bestaande organisaties kregen een grotere aanhang en vele nieuwe werden opgericht. Oorzaak van de bloei was, na de verschrikkingen van de loopgravenoorlog, het breed gedragen gevoel van ‘Nooit meer oorlog’. Ook de verzuiling droeg bij tot het ontstaan van nieuwe vredesorganisaties.

Na de Eerste Wereldoorlog ontstonden er veel vredesorganisaties waarin andere verenigingen samenwerkten. Een belangrijke plaats werd ingenomen door vredesgroepen die zich speciaal richtten op jongeren of vrouwen. Dergelijke op samenwerking gebaseerde vredesorganisaties hadden door hun heterogene doelgroep per definitie een coalitiekarakter en een gemengde ideologische achtergrond. Dat was het geval met de Nooit Meer Oorlog Federatie, de Internationale Vrouwenbond voor Vrede en Vrijheid en ook met de Jongeren Vredes Actie.

Vredesorganisaties met individuele leden hadden wel ideeën die binnen één ideologie geplaatst konden worden. Zo hoorde de Vereeniging voor Volkenbond en Vrede in de liberale stroming thuis, de Internationale Anti Militaristische Vereniging in de socialistisch-anarchistische, en in de christelijke stroming, behalve Kerk en Vrede, organisaties met gereformeerde, doopsgezinde en katholieke signatuur. Vanuit iedere ideologie werden zowel gematigde, als radicale vredesorganisaties ondersteund, zij het niet steeds in gelijke mate.

In de periode 1918-1940 traden vooral de radicale organisaties op de voorgrond. In de Eerste Wereldoorlog bloeide al de dienstweigeringsbeweging op, en later, na de zogenaamde Herman Groenendaalzomer, kwam de Dienstweigeringswet van 1923 tot stand. Begin jaren ’20 verbreedde de vredesbeweging zich en zette een ledengroei in die echter omstreeks 1933 bij de meeste organisaties ophield, waarna er een terugloop begon. Tegenover het opkomende fascisme hield het radicale deel van de vredesbeweging vast aan het principe van geweldloosheid, al kwam zij door het wegvallen van maatschappelijke bondgenoten daarin steeds meer alleen te staan.

 

Meer lezen…